Adres

Achter de Broeren 1-3 8011 VA Zwolle Nederland

Monumentstatus
Rijksmonument
Transformatiejaar
2013
Oude functie
Kerk
Nieuwe functie
Horeca
Winkels

Elk monument vertelt een eigen verhaal en geeft daarmee een gezicht aan een buurt, plaats of regio. Omdat deze prachtige herbestemming in 2013 getransformeerd is, kunnen de gegevens inmiddels verouderd zijn. Evenzogoed blijft dit verhaal een inspiratiebron voor uw herbestemmingsplannen van religieus erfgoed.

De Broerenkerk, al langere tijd niet meer in gebruik als kerk, is onlangs opgeleverd als boekhandel. Boekhandel Van der Velde (voorheen Waanders in de Broeren) krijgt een nieuwe dimensie in het rijksmonument: een totaalbeleving van media, kunst en cultuur. Door een drielaagse inbouw is het benodigde vloeroppervlak toegevoegd.

Opgave

In 1465 hebben de dominicanen het Broerenklooster en de Broerenkerk gesticht. Destijds zijn de panden gebouwd op een smalle strook land ten noorden van de oude stadskern van Zwolle. Het klooster werd gesloten in 1580 waarna de kerk vanaf 1640 in gebruik is geraakt voor de protestantse eredienst. In 1983 sloot de kerk zijn deuren voor de erediensten.

Lees meer over het herbestemmen van kerken. Wij hebben 40 praktische voorbeelden voor u beschikbaar.

De kerk is gerestaureerd in de periode 1983-1988. Onder de vele lagen witkalk kwamen tijdens de restauratie de spectaculaire gewelfschilderingen tevoorschijn. Daarna is de kerk gebruikt voor culturele evenementen en als expositieruimte. Tot aan de zomer van 2010 zijn in het rijksmonument verschillende evenementen en tentoonstellingen georganiseerd, maar het pand had nog geen duidelijk nieuwe functie.

De voormalige gebruiker boekhandel Waanders was jarenlang gevestigd aan de Grote Markt in Zwolle, maar verhuisde in 2004 naar winkelcentrum Het Eiland. De neerwaartse spiraal in de economie en de boekhandels heeft ervoor gezorgd dat gezocht is naar een totaalbeleving van media, kunst en cultuur. Wim Waanders wil zijn boekhandel een culturele en belevenisfunctie geven.

Aanpak

Waanders, voormalig eigenaar van de boekhandel, wil als sinds begin jaren negentig in de kerk een boekhandel met nevenfuncties vestigen. Het college vond het plan nog niet zo gek, maar het is een heel gevecht geworden. Om een procedure rond te krijgen hadden ambtenaren maanden, soms jaren tijd nodig. Ook de monumentencommissie had over alles een andere mening.

Waanders heeft drie architecten versleten voordat hij de opdracht gaf aan de jonge ontwerpers van Bureau BK. Na lang zoeken wist de opdrachtgever nu wat hij wilde en verwees de architecten als inspiratiebron naar de meubels van Dom van der Laan. De architecten pakten dat op en in twee weken hadden zij een ontwerp op tafel liggen. Het geheim van het ontwerp is naar eigen zeggen dat zij de concurrentie niet zijn aangegaan met het monument.

Ontwerp

Hoofdvorm & interieur

Gevraagd is om aan de 900 m² grote kerk een vloeroppervlak van 600 m² toe te voegen. Uitgangspunt voor het ontwerp daarvan was de lengteas van het schip en het orgel. Deze vrije lengteas is nu de loopas voor de winkel.

Het ontwerp omvat een drielaagse inbouw. Door de inbouw los te houden van het schip blijft de 60 meter lange kerkas behouden. De beleving van de as wordt gestimuleerd door het historische orgel en een modern glas-in-loodraam. Je bereikt de 11 meter hoge boekenkast door een uitnodigende centrale trappartij. In het trappenhuis stijg je steeds een halve verdieping en eindig je onder de gerestaureerde historische gewelven. Op de bovenste verdieping kan de bezoeker de middeleeuwse voeg en de tientallen fresco’s van dichtbij bestuderen. 

In materiaal, kleur en ambachtelijkheid is aansluiting gezocht bij de kerk: houten meubels, gemaakt door een meubelmaker en 1:2 getekend door de architect, en belettering gemaakt door een kopersmid. Slechts de witte balkons zijn toegevoegd waardoor de oorspronkelijke architectuur en schilderingen in de kerk dominant blijven. 

In de nieuwe aanbouw in de vorm van huisjes aan de buitenkant van de kerk is de horeca gesitueerd.

Programma

‘Boekwinkel Van der Velde’ omvat 1000 m² winkel, 200 m² horeca, 200 m² expositieruimte, kantoorruimtes, keukenruimte en magazijnen.

Constructie

De constructie van de drie verdiepingen in de zijbeuk is geheel autonoom waardoor de volledige inbouw in de toekomst verwijderd zou kunnen worden zonder het gebouw aan te tasten.

Succesfactoren

Herbestemming leent zich uitstekend voor het bredere aanbod van cultuur. Waanders licht toe: ‘Oude gebouwen hebben sfeer en je kunt er meerdere functies bij elkaar brengen. Een boek is een cultuur- en een sfeerproduct, iets waar je emotie aan kunt beleven. Het is een ding dat je mooier kunt maken door bijvoorbeeld iets te doen aan zijn omgeving. Daar moeten uitgevers en boekhandelaren zich bewuster van zijn.' (Lamers, 2013).

Een grote opsteker voor het grand café is de toestemming om het terras op het plein voor de Broerenkerk te realiseren. Het terras heeft honderd stoelen en is daardoor een van de grootste terrassen van Zwolle.

In de eerste twee weken na de opening is de boekhandel al door 37.700 mensen bezocht. Ondanks dat niet iedere bezoeker iets koopt gaat het de boekhandel voor de wind. Tussen de middag worden er zo’n 250 lunches geserveerd: de horeca doet het goed. De Broerenkerk is een echte toeristische trekpleister geworden.

Valkuilen

De opening is een aantal keren vertraagd. Aanvankelijk moest de boekhandel in november 2012 open zodat de goede omzetmaand december meegemaakt zou worden, maar die datum is niet gehaald. De totale strijd duurde zeven jaar.

Het project is veel duurder geworden dan vooraf was begroot. In 2005 begon Waanders met een begroting van 2 miljoen euro. Uiteindelijk is het opgelopen tot zo’n 5 miljoen euro.

Meer informatie

Vind de juiste specialist voor uw monument in de SpecialistenWijzer op Monumenten.nl, met expertise in onderhoud, restauratie en verduurzaming. Voor elke klus een geschikte specialist met kennis van en hart voor monumenten. 

Bouwjaar
1466
Architect (transformatie)
BK architecten
Eigenaar
Gemeente Zwolle (erfpachter: Boekhandel Waanders)
Betrokken partijen
Wim Waanders (boekhandel Waanders)
Trebbe bouw (aannemer)
Artiko Rotterdam (interieur)
Organisatie
NPH
Gebruiksoppervlakte
1300m²
Tijdelijk / permanent
Permanent
Gebruiker(s)
Van der Velde boekhandel
Monumentnummer
41549
Google map of Broerenkerk, Zwolle